بازرسی از مراکز نظامی چه سرنوشتی را برای عراق رقم زد؟2

اشغال کویت توسط ارتش عراق، یکی دو روز بیشتر طول نکشید اما جریانی را کلید زد که 13 سال حکومت صدام را تحت فشار منتهی به سقوط قرار داد

سال 1991 یعنی چند ماه پس از اشغال کویت، بر اثر حمله آمریکا به عراق و فشار کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ارتش عراق از کویت عقب‌نشینی کرد اما شورای امنیت به بهانه استفاده از این حربه برای خلع سلاح عراق، تحریم‌ها را برنداشت، ضمن اینکه تعامل با دولت عراق در زمینه فناوری های مرتبط با مسائل نظامی و هسته‌ای را نیز به لیست تحریم‌ها افزود.

در 3 آوریل 1991 میلادی، قطعنامه 687 سازمان ملل با یک رأی مخالف (کوبا) و دو رأی ممتنع (اکوادور و یمن) در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شد که از عراق می‌خواست تا تمام سلاح‌های بیولوژیک و شیمیایی و تمام موشک‌های بالستیک و فعالیت‌های هسته‌ای خود را از بین ببرد و طی 15 روز، تمام پایگاه‌های مرتبط با فعالیت‌های یادشده را به صورت فهرست، ارائه دهد.

تأسیسات نظامی عراق که در حین یا پس از بازرسی‌ها منهدم شدند

بازرسی‌های ناتمام از مراکز نظامی و سیاسی عراق

طبق قطعنامه 687، کمیته ویژه‌ای توسط شورای امنیت ایجاد شد تا مفاد قطعنامه را پیگیری کرده و بازرسی از مراکز نظامی در عراق را انجام دهد. ضمن اینکه مقرر شد تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دبیر کل سازمان ملل، گزارشی را طی 15 روز در مورد چگونگی پیشرفت مفاد قطعنامه ارائه کنند.

تحریم‌های شدید علیه عراق توسط سازمان ملل و آمریکا در کنار امکان اشغال مجدد این کشور توسط نیروهای ناتو موجب شد عراق قانع شود بازرسان سازمان ملل را راه دهد، گر چه در ابتدا برخی از مراکز مشکوک را یک «مرغداری» ساده معرفی کرده بود. کمیسیون ویژه سازمان ملل با نام اختصاری UNSCOM از سال 1991 تا 1999 فعال بود و ریاست آن را رالف ایکئوس (تا 1997) و ریچارد باتلر (تا 1999) بر عهده داشتند.

بازرسی از مراکز نظامی یا شناسایی اهداف موشکی: سرنوشت پرونده بازرسی‌های عراق
رالف ایکئوس - ریچارد باتلر

این کمیته اعلام کرد که دریافته خانم رحاب رشید طه دانشمند میکروبیولوژی در انگلیس، سازنده تسلیحات میکروبی برای عراق در دهه 1980 بوده است و از عراق خواست تمامی تسلیحات میکروبی و تأسیسات مرتبط با آن را نابود سازد. عراق کمال همکاری را در این زمینه انجام داد.

بازرسی از مراکز نظامی یا شناسایی اهداف موشکی: سرنوشت پرونده عراق
رحاب رشید طه متهم شد که در آزمایشگاه «حَکَم» سرگرم ساخت بمب شمیایی و بیولوژیک بوده است. آزمایشگاهش را در 1996 میلادی منفجر کردند

دسترسی‌های کمیسیون یادشده، بسیار بالا بود. آنها حق داشتند به هر پایگاه و تأسیساتی وارد شوند، چه روی زمین و چه زیر زمین، هر‌گونه اطلاعاتی را بپرسند، دریافت کنند، بیازمایند، کپی کنند یا ضبط نمایند، از هر چیزی که بخواهند نمونه‌برداری کنند و نمونه‌ها را با خود ببرند، و … . از همان ابتدا یک هواپیمای شناسایی آمریکایی در اختیار آنها قرار گرفت که تصاویر آن به آمریکا و اسرائیل فرستاده می‌شد. این امر موجب اعتراض دولت صدام شد.

بازرسی از مراکز نظامی یا شناسایی اهداف حمله؛ سرنوشت پرونده بازرسی‌ها از عراق +تصاویر و فیلم

قطع نامه 699 شورای امنیت در همان سال 1991 به تصویب رسید و مقرر داشت تمام مخارج بازرسی‌های کمیسیون ویژه سازمان ملل باید از جیب دولت عراق جبران شود. عراق در ژوئن 1992 حاضر شد گزارشی از برنامه کامل فعالیت‌های نظامی بیولوژیک و هسته‌ای خود را در اختیار بازرسان قرار دهد، اما بعدها گفته شد گزارش‌های صدام ناقص بوده است.

بازرسی از مراکز نظامی یا شناسایی اهداف حمله؛ سرنوشت پرونده بازرسی‌ها از عراق

پس از چندی اعلام شد عراق چندین تن Growth media از شرکت انگلیسی Oxoid وارد کرده است؛ ماده‌ای که برای رشد موجودات میکروسکوپی استفاده می‌شود (از جمله میکروب‌ها). رحاب رشید طه نیز پذیرفت که 19000 لیتر سم botulism و 8000 لیتر anthrax و 2000 لیتر aflatoxins تولید کرده است که باعث بیماری‌هایی چون سرطان معده می‌شود. آنها این سموم را بر حیوانات آزمایش کرده بودند و گفته شد در زمان حمله عراق به کویت، چند صد موشک را به بمب‌های میکروبی مجهز کرده‌اند. بازرسان آژانس، آزمایشگاه طه در «حَکَم» عراق را در مه 1996 میلادی منفجر کردند.

بازرسی از مراکز نظامی یا شناسایی اهداف حمله؛ سرنوشت پرونده بازرسی‌ها از عراق